مرکز مطالعات و تحقیقات ادیان و مذاهب
در سال 1375 خورشيدى براى نخستينبار، جمعى از خيرخواهانِ فرهنگ و دين در حوزه علميه قم، بر آن شدند، تا با تأسيس مركز مطالعات و تحقيقات اديان و مذاهب ، بنيانگذار حركتى نوين در مطالعات ديگر اديان و نيز ديگر مذاهب اسلامى باشند. اين اقدام با بهرهگيرى از دانش و بينش اساتيد و فرهيختگان دينپژوه و در بدنه آن ، با مشاركت جمعى از دانش آموختگانِ حوزه كه از تحصيلات و مطالعات دانشگاهى، حظّى در خور داشتند، به زودي در قالب و مضمون، به نظام و قوامى بايسته و شايسته دست يافت. اين مركز در سال 1383 بر اساس مصوبهي وزارت علوم، تحقيقات و فنآوري ، مجوز مؤسسه آموزشي و پژوهشي اديان و مذاهب را دريافتكرد.
تأسيس چنين مركزي، نهادينه كردن و يادآوري راهياست كه پيشينيانِ ما در گذشته هاى دور، در برخى ادوار، پيمودهاند، كه با تأسف ضعف هاى تمدنىِ راه يافته به پيكره امت اسلامى و فرورفتنِ آنها در حريمهاى خودْساخته، فضاى حاكم بر اين مطالعات را از همگرايى به واگرايى، و از جدال احسن به ستيز دشمنان (تخاصم اعداء )، سوق داد و بلكه به مرور، اينگونه مطالعات را بىارزش يا كماهميت ساخت؛ اگر زمانى عالِم دينْ عالِم اديان نيز بود، و اگر زمانى در ادوار بعدى ، عالِم شيعى يا سنّى دست كم، عالِم مذاهب نيز بود، امّا زمانى هم فرا رسيد كه دادههاى عالِمان ما حتى براى تفسير آياتِ مربوط به پيروان ديگر اديان نيز كفايت نمىكرد. پس از اين دوران فترت و با برقراري جمهوري اسلامي ، توقع چنين بود كه با اتكا به فرصت بهدست آمده ، درصدد جبران گذشته برآييم. بزرگاني مثل شهيد آيت اللّه دكتر بهشتى از ديرباز اين دغدغه را داشتند:
«اسلام، قرآن، كتاب و سنّت در محيطى بى سابقه نيامدند. سطور نهضت اسلام در صفحه اى سفيد و بى رنگ نوشته نشد. صفحه انسانيت در آن روزها رنگها داشت. كتاب و سنّت ناظر به آن رنگها هستند... بنده هميشه عرض كرده ام هركس مى خواهد تفسير شروع كند، اول بايد يك دور تورات و انجيل را بخواند... گاهى مى بينيد در تفاسير در مورد مطلبى بيست صفحه سياه كرده اند، حال آنكه اگر به جاى اين همه مطلب به عهدين مراجعه مى كردند، بيست صفحه به بيست سطر تبديل مى شد. بقيه اش زيادى است... حتى اوستا را هم بايد خواند، حتى كمابيش با آيينهاى هندى بايد آشنا بود... تا حدودى بايد با فِرق و ملل و نحل آشنايى داشت، واى بر نقّاد حديثى كه به خودش اجازه دهد، بر مبناى رجال كنونى، نقادىِ حديث كند، بى آن كه با فِرق مذهبىِ بائده، يعنى فرق مذهبىِ از بين رفته، آشنايىِ كافى داشته باشد...»
(نامه شهيدين، شماره اول، تيرماه 1375، ص6)
باري ، آنچه از آغاز، و در پرتو رهنمودهاى پيشگامان اين قلمرو، فراديدِ دستاندركارانِ اين مركز قرار داشت، پايبندى به آيين دانشورى و آداب گفت وگو بود. ما هيچگاه در پى تحقيرِ داشتهها يا تغييرِيافتههاى ايمانى و دينىِ ديگران نبودهايم. انبوه تجربههاى گذشته به ما نشان داده است كه هيچكدام از اين رويكردها از روايى و كارآيىِ لازم برخوردار نيستند.
قاعده طلايىِ مقبول افتاده در همه متون مقدس اديان و حكمتهاى جاودانه مردمان نيز، همواره به ما يادآور شده است كه آنچه را بر خود نمى پسندى بر ديگران نيز مپسند! ما چه در مناسبات بَينادينى و چه در ارتباطات بَينامذهبى، بارها تلخىِ ناشى از مواجهههاى ناخوشايندِ ديگران را با خودمان چشيدهايم و بارها دريافتهايم كه اگر آثار منتقدانمان خالى از توهمات و اتهامات، و بركنار از اجحافها و تحريفها مىبود، شايد ما را نيز به تأمّل دوباره در برخى برداشتها و رفتارهاى دينى و مذهبيمان وامىداشت و قطعاً در پرتو اين تعامل مثبت، پيشرفتى در فرآيندِ دينپژوهى و ديندارى پيش مى آمد، اما دريغا كه هرگز آن گروه از منتقدان، چنانكه بايد و شايد عمل نكردند و هرگز به تصحيح و اعتلاى فهم و رفتار دينى، خدمتى ننمودند!
اهداف و وظايف
مركز مطالعات و تحقيقات اديان و مذاهب يك مؤسسه فرهنگي بينالمللي است كه در زمينهي اديان و مذاهب در داخل و خارج از كشور فعاليت ميكند.
اين مؤسسه غيرانتفاعي ، غيرسياسي و غيرتجاري است و وظايف ذيل را عهدهدار است:
1. تربيت متخصص در زمينهي اديان و مذاهب.
2. انجام پژوهشهاي بنيادي ، كاربردي و تطبيقي در زمينهي اديان و مذاهب.
3. اطلاعرساني ، چاپ و نشر مجلات ، كتب و دايره المعارف در زمينهي اديان و مذاهب.
4. برقراري ارتباط متقابل با مراكز مشابه و دينپژوهان.
5. گفت و گو بين اديان و مذاهب و تلاش در جهت نزديك ساختن ديدگاهها.
6. معرفي منطقي و علمي اسلام ( با رويكرد شيعي ) در عين احترام به عقايد ، باورها و آيين ساير اديان و مذاهب.
ساختار اجرايي
مركز مطالعات و تحقيقات اديان و مذاهب ، زير نظر هيأت امنا و در قالب سه معاونت پژوهشي ، آموزشي و اداري مالي و با زيرمجموعههاي فصلنامه هفتآسمان ، مركز انتشارات ، واحد دايرة المعارف ، دفتر ارتباطات و دفتر طرح و برنامهريزي فعاليت ميكند.
معاونت پژوهش
معاونت پژوهش با هدف انجام تحقيقات بنيادي ، مقايسهاي و ميداني درباره اديان ، به ويژه اديان بزرگ جهان ، در چهار حوزه اصلي و علمي است. اين معاونت هم اكنون با چهار گروه علمي ، تخصصي عهدهدار اجراي پژوهش در تاريخ و انديشه اديان بزرگ جهان است:
1. گروه علمي مذاهب اسلامي ، شامل دو گرايش تخصصي تشيع و تسنن
2. گروه علمي اديان ابراهيمي شامل چهار گرايش تخصصي يهوديت ، آيين هاي كاتوليك، ارتدوکس و پروتستان
3. گروه علمي اديان شرق ، شامل دو گرايش تخصصي اديان هند و ايران ، اديان خاور دور
4. گروه علمي عرفان و تصوف
علاوه بر اين چهار گروه، سه حوزه ديگر نيز درچارچوب اين معاونت فعال است كه شامل مجله تخصصي اديان و مذاهب با نام فصلنامه هفت آسمان ؛ كتابخانه تخصصي اديان و وذاهب و دانشنامه اديان ميباشد.
كتابخانه تخصصي اديان و مذاهب
مركز مطالعات و تحقيقات اديان و مذاهب در سال 1375 به همت جمعي از طلاب حوزه علميه قم تاسيس شد.در بدو تاسيس كتابخانه اي تخصصي به منظرو تامين نياز محققان مركز و علاقمندان حوزه دين پژوهي داير شد.
و از سال 1380 بر اساس طبقه بندي استاندار و موضوعي كتابخانه كنگره آمريكا (LC ) وارد مرحله نويني شد.
كتابخانه مركز مطالعات و تحقيقات اديان و مذاهب از معدود كتابخانه هاي تخصصي ايران است كه در زمينه اديان و مذاهب فعاليت مي كند و همه روزه پذيراي طيف وسيعي از طلاب و دانشجويان كارشناسي ارشد و دكتري، است كه براي تهيه منابع تحقيقاتي خود به اين مركز مراجعه مي نمايند. مجموعه غني منابع كتابخانه، پاسخگوي مطلوب به مراجعان، دسترسي آزاد به منابع كتابخانه از طريق سيستم قفسه باز، پذيرش عموم محققان بدون هيچ محدوديتي ، مكانيزه بودن سيستم كتابخانه، امكانات زيراكس، اينترنت و ... عواملي است كه رضايت مراجعان را جلب نموده و كتابخانه مي كوشد تا همگام با پيشرفتهاي تكنولوژي روز دامنه خدمات خود را هرچه بيشتر گسترش دهد.
در همين راستا امكان ارتباط با كتابخانه هاي ديگر از طريق برنامه نوسا (سيمرغ تحت Web ) فراهم شده است كه كاربران مي توانند با انتخاب Log: guest با هر كدام از كتابخانه هاي ميهمان كه در صفحه اول برنامه موجود است به پايگاههاي مهم دانشگاهي و كتابخانه هاي تخصصي دسترسي داشته باشند.
در حال حاضر كتابخانه مركز با گردآوري مجموعه اي از كتابها و مجلات تخصصي فارسي ، عربي و انگليسي يكي از غني ترين كتابخانه هاي تخصصي در سطح كشور است. عمد كتابها و نشريات كتابخانه حول محور فرق و مذاهب اسلام ، مسيحيت، يهوديت، هندوئسم، بوديسم و اديان ابتدايي ... و همچنين دايره المعارف هاي اسلام ، مسيحيت، يهوديت، زرتشت و ...تهيه شده اند.
در حال حاضر تعداد منابع موجود در كتابخانه به شرح زير است :
كتاب هاي فارسي و عربي : 25000 جلد كتاب هاي لاتين: 6000 جلد
مجلات فارسي و عربي : 350 عنوان مجلات لاتين : 30 عنوان
دانش نامه اديان
شناخت فضاي جهاني و تعامل سازنده و مؤثر در جهت اعتلا و گسترش معرفت ديني و زمينه سازي جهت افزايش سهم كشور در توليدات علمي جهان و همچنين بالابردن ضريب علمي دانش پژوهان حوزه دين شناسي و تمهيد فرصت براي نظريه پردازان و نقد و بررسي ايده ها و گفتگوي تمدن ها، تدوين يا ترجمه دايره المعارفي در رابطه با اديان و مذاهب جهان را مي طلبد. لذا مؤسسه آموزشي پژوهشي اديان و مذاهب با ايجاد بخش هايي دايره المعارف كار گسترده اي را در اين زمينه آغاز نمود.
بخش دايره المعارف مركز مطالعات و تحقيقات اديان و مذاهب پس از بهره گيري نظرات از اساتيد فن و جمع آوري آرا گوناگون به اين نتيجه رسيد كه در ابتدا با يك دايره المعارف نسبتاً جامع ولي با حجم كم كار آغاز مي گردد لذا دايره المعارف the Regain of Religions انتخاب گرديد اين دايره المعارف با بيش از هزار مدخل شامل مفاهيم محوري اديان جهان و اكثر مذاهب ويژگي خاصي دارد.
كار به سرويراستاري آقاي ع. پاشايي و با همكاري چهار ويراستار و مترجم و كارآموز آغاز گرديد، كه اكنون هشتاد درصد آن به انجام رسيده است و اميد است تا پايان سال 1384 چاپ شود.
يادآور مي شويم كه اين دايره المعارف بر روي سايت اينترنتي مرکز قابل مشاهده مي باشد اميد است اين ترجمه آغازي براي فعاليت هاي علمي و توليد علم در زمينه علوم انساني باشد.
معاونت آموزش
مركز اديان بنا به تصويب وزارت علوم ، تحقيقات و فناوري ، به ايجاد مؤسسه آموزش عالي اقدام كرده ، با استفاده از تجربيات و عملكرد پژوهشي و علمي پژوهشگران و اعضاي هيأت علمي مركز ، سرفصل آموزشي چهار رشتهي تحصيلي ذيل را براي مقطع تحصيلي چهار رشتهي كارشناسي ارشد منظور كرد:
1. اديان ابراهيمي 2. اديان غير ابراهيمي 3. مذاهب اسلامي 4. تصوف و عرفان اسلامي
اين مؤسسه كار آموزشي خود را از سال تحصيلي 84-85 آغاز كرده و پس از اعلام ثبت نام و درج آگهي آن در روزنامه هاي کثير الانتشار، اقدام به برگزاري آزمون اختصاصي با هماهنگي وزارت علوم، تحقيقات و فناوري نمود.
دفتر ارتباطات
به منظور تعامل با مراكزديني و شخصيتهاي دين پژوه داخلي و خارجي و نيز تبادل تجربيات و دستاوردهاي پژوهشي ، دفتر ارتباطات ، شناسايي و ارتباط با ايشان را در دستور كار اصلي خود قرار داده است. اين دفتر ساليانه ميزبان جمع قابل توجهي از شخصيتهاي دينپژوه داخلي و خارجي است.
ساختار سازماني
دفتر ارتباطات از دو بخش اداره ارتباطات و مديريت وبسايت تشكيل شدهاست.
اداره ارتباطات: اين مديريت علاوه بر پيگيري امور اداري و دفتري ، شناسايي و ارتباط با مراكز و شخصيت هاي دين پژوه داخلي را بر عهده دارد. اين بخش ، سالانه ، زمينه ديدار بيش از 150 ميهمان دين پژوه داخلي و خارجي را در مركز مطالعات و تحقيقات اديان و مذاهب را فراهم كرده است.
مديريت وبسايت: شبكه جهاني اينترنت بهعنوان سريعترين وسيله تبادل و نشر اطلاعات از جايگاه ويژهاي در بين مراكز تحقيقاتي و پژوهشي برخوردار است. اين مديريت عهدهدار راهاندازي،پشتيباني و به روز نگه داشتن اطلاعات ارائه شده در سايت مركز در راستاي اهداف و اختيارات تعريف شده براي اين بخش مي باشد.
اهداف
1. ايجاد زمينه مناسب براي معرفي و ارائه اطلاعات علمي و پژوهشي مركز بر روي شبكه جهاني اينترنت
2. ايجاد ارتباط مناسب براي دريافت و ارسال اطلاعات علمي،آموزشي و پژوهشي از اينترنت در راستاي موضوع كار مركز
3. ايجاد زمينه مناسب براي ارتباط اعضاي هيئت علمي،محققان و بخشهاي مختلف مركز با متفكران،مراكز علمي و دانشگاهي و مؤسسات تحقيقاتي سراسر دنيا در زمينههاي مرتبط با موضوع كار مركز.
|
سفيـر دانايی 